De opwindvogelkronieken: een mythische zoektocht naar identiteit

Leestijd: 4 min.
Boeken, Literatuur

Titel: De opwindvogelkronieken
Originele titel:
Nejimakidori kuronikuru (ねじまき鳥クロニクル)
Auteur:
Haruki Murakami
Uitgeverij:
Atlas Contact
Vertaling:
Jacques Westerhoven
Genre:
Literatuur, Magisch realisme
Bladzijdes:
892
Uitvoering:
Paperback
ISBN:
978-90-254-4442-6

Op de valreep komt de 30-jarige Toru Okada in De opwindvogelkronieken van Haruki Murakami in een zogenoemde quarterlifecrisis terecht. Hij haalt geen plezier meer uit zijn werk bij een advocatenkantoor en verlangt naar meer rust in zijn leven. Gelukkig voor hem heeft zijn vrouw Kumiko een aardig baantje bij een uitgeverij. Daardoor kan hij voortaan voor het huishouden zorgen. Terwijl hij zich onderdompelt in de alledaagsheid van het leven, komt Toru in contact met enkele bijzondere figuren. Zo ontmoet hij de vreemde tiener May Kasahara die een paar huizen verderop woont, en na een tragisch motorongeluk niet meer naar school gaat. Toru krijgt vreemde telefoontjes, komt in contact met twee excentrieke zussen en ontvangt brieven vol gruwelijke oorlogsverhalen van een zekere oud-luitenant Mamiya. Alsof dat nog niet genoeg is loopt Kumiko, even nadat Toru werkloos is geworden, op een dag zomaar bij hem weg.

Vechten tegen elke prijs

Het duurt niet lang totdat Toru verbanden begint te trekken tussen zijn vele bijzondere ontmoetingen en het feit dat zijn vrouw spoorloos is verdwenen. In het teruggetrokken bestaan dat hij leidt, heeft hij immers genoeg tijd om hier eens goed over na te denken. Volgens hem begon het allemaal met de vermissing van hun huiskat Noboru Wataya – vernoemd naar de pedante broer van Kumiko. Noboru is voor de buitenwereld een veelbelovend econoom die een politieke carrière ambieert. Maar privé is hij een broer en zwager die neerkijkt op Toru en zich langzaam maar zeker tussen hem en Kumiko heeft gewurmd. Toru is vastbesloten om Kumiko op te sporen zodat ze samen hun rustige leventje weer kunnen oppakken. Anders dan bij Murakami’s andere romans is dit hoofdpersonage geen passieveling. Toru is namelijk bereid om te vechten tegen elke prijs.

De historische setting van De opwindvogelkronieken

Dat De opwindvogelkronieken een andere aanpak heeft gekregen, is volgens Murakami te danken aan het feit dat hij de roman schreef toen hij in de jaren ’90 enkele jaren in Amerika verbleef. Met de vijftigste herdenking van de aanval op Pearl Harbor in het vizier, herleefde onder de Amerikaanse bevolking een anti-Japanse mentaliteit. In combinatie met het uitblijven van Japanse steun in Irak en het uitbreken van de Eerste Golfoorlog, vond Murakami dat de personages in zijn boeken wel wat meer pit mochten hebben. Toru gaat daarom actief op zoek naar zijn verdwenen vrouw en kat in plaats van dat de gebeurtenissen hem overspoelen en naar een bepaalde oplossing brengen. Ook de oorlogspassages in het boek vallen goed te rijmen met de woelige jaren ’90 van de vorige eeuw. Murakami schotelt de lezer enkele huiveringwekkende taferelen voor. Hij grijpt hiervoor terug op de Tweede Chinees-Japanse Oorlog waarbij de Amerikanen na Pearl Harbor stellig de kant van de Chinezen kozen.

Parallelle werelden, dromen en hallucinaties

Hoewel de wereld in De opwindvogelkronieken op het eerste gezicht erg alledaags lijkt, is dat in een magisch-realistisch werk van Murakami uiteraard niet het geval. Zo bevat de wijk waar Toru woont een kirrende ‘opwindvogel’, een vervloekt huis met een vreemd stenen beeld van een vogel in de tuin en een mysterieuze droge put. Via deze put betreedt Toru een parallelle wereld. Of dit daadwerkelijk een andere wereld is, of juist een droom of hallucinatie, laat Murakami in het midden. Na zijn afdaling is Toru niet meer dezelfde persoon. Een metamorfose die weliswaar niet origineel is, maar erg effectief zoals is gebleken uit onder meer sprookjesklassieker Alice in Wonderland, Neil Gaimans Coraline en Murakami’s Hard-boiled Wonderland en het einde van de wereld. Hoe meer personages Toru na zijn afdaling (wederom) ontmoet, hoe meer deze personages zich met hem lijken te versmelten. De gedachte dat ieder personage een aspect van Toru (of Kumiko) voorstelt, dringt zich langzaam maar zeker aan de lezer op.

De opwindvogelkronieken is verrassend actueel

De ogenschijnlijk willekeurige gebeurtenissen volgen elkaar in De opwindvogelkronieken snel op. Toch loopt de zoektocht van Toru naar zijn vrouw als een rode draad door het verhaal. Deze reis naar zijn geliefde brengt Toru niet zoals in het mythische verhaal van Orpheus en Eurydice letterlijk naar de onderwereld. Deze afdaling verloopt in Murakami’s boek eerder symbolisch via de put waarna zich een andere dimensie opent. Evenals als in The Raw Shark Texts van Steven Hall, zoekt Toru zijn heil in de digitalisering. Hierdoor zit het derde, en laatste, deel vol chatberichten waardoor het boek een kwart eeuw later nog verrassend actueel uit de hoek komt. Dit vuistdikke boek is niet een van de makkelijkste van Murakami om te lezen en te doorgronden. Het behandelt concepten als identiteit, het (nood)lot,  verbinding en droom en werkelijkheid. Daardoor kabbelt het tempo soms wat voort. Maar één ding is zeker: De opwindvogelkronieken en haar personages laten zich niet kooien.


📖 Ook lezen? Koop hier De opwindvogelkronieken of steun je boekhandel via Libris.

Eindoordeel: De opwindvogelkronieken
4
atlas contactde opwindvogelkroniekenharuki murakamijapanse literatuurliteratuur en romansmagisch realismerecensie