Schurft: autobiografische roman schuurt tussen liefde en verraad

26 juli 2021
Leestijd: 5 min.
, ,
schurft-jansen-op-de-haar_header

Titel: Schurft
Auteur: Arnold Jansen op de Haar
Uitgeverij: Holland Park Press
Genre: Roman, Autobiografie
Bladzijdes:
334
Uitvoering:
Paperback
ISBN:
978-1-907320-94-1
*In ruil voor een eerlijke recensie heb ik van Holland Park Press een recensie-exemplaar ontvangen

Link naar mijn recensie op Hebban

Schurft van Arnold Jansen op de Haar omschrijft zich als een roman waarin invloeden van de Noorse schrijver Karl Ove Knausgård en ‘onze’ Gerard Reve samenkomen. Allebei de schrijvers hanteerden een autobiografische aanpak. Waar Reve in zijn werk dikwijls een rookgordijn van mystificatie optrekt, is Knausgård minder genadig. In zijn zesdelige romancyclus Mijn strijd schrijft hij gebeurtenissen in detail op zonder de personen in zijn leven voor het grote lezerspubliek te anonimiseren. Het sluiten van een faustisch pact – zoals Knausgård dit naar eigen zeggen deed – waarbij hij, in ruil voor succes, zijn relaties met familie, vrienden en geliefden opofferde, doet Jansen op de Haar niet. Omwille van privacyredenen beroept hij zich in Schurft nochtans op het fictionaliseren van een en ander.

Het maken van keuzes

Toch schuurt de roman zeker, en niet alleen vanwege de aan schurft lijdende auteur (er prijkt immers niet voor niets een vergrote schurftmijt op de omslag). De lezer krabt zich regelmatig bedachtzaam achter het oor wanneer Jansen op de Haar voor keuzes in zijn loopbaan, het leven en de liefde wordt gesteld. Door middel van dagboekachtige hoofdstukken, neemt Schurft de lezer mee naar Nijmegen waar Jansen op de Haar een geborgen jeugd heeft doorgemaakt. Na het gymnasium gaat hij het leger in en voert onder meer operaties uit in Bosnië. Vlak voor een belangrijke promotie besluit Jansen op de Haar te vertrekken:

“opeens dacht ik, er is meer in het leven. Dus ik vertrok. Maar wat ik ook deed, gelukkig werd ik nooit.”

Schurft fixeert zich op tweestrijd

De auteur gaat zich vanaf dat moment in Arnhem richten op zijn schrijfcarrière en geeft daarnaast schrijfcursussen. Met een van zijn cursisten, de verleidelijke Fidelia – in de roman Lizzy genoemd en één keer grappend “Fidelity Calamity” – raakt hij verwikkeld in een verwarrende knipperlichtrelatie. Terwijl deze relatie voortkabbelt, verhuist Jansen op de Haar in 2014 van Arnhem naar Engeland om bij zijn zus Dot in het pittoreske Malmesbury te gaan wonen. Hier gaat hij aan de slag voor haar uitgeverij. In Nederland koestert de auteur nu niet alleen zijn geliefde Lizzy, maar ook zijn (jeugd)herinneringen aan familie, zijn schooltijd en het leger. In Engeland lijkt alles juist volwassen, nieuw en fris. Tegelijkertijd voelt samenwonen met Dot alsof hij zijn ouderlijk huis nooit verlaten heeft. Schurft fixeert zich op de ontstane tweestrijd die de keuzes van Jansen op de Haar teweeg hebben gebracht, en die zijn jeugdige idylle van het leven uit elkaar heeft doen spatten. Of zoals de auteur het verwoordt:

“En voor je het weet zit je in je vijfenvijftigste levensjaar. In de tussentijd is alles misgegaan.”

Liefde of verraad?

Schurft is de derde roman van Jansen op de Haar die in 1999 debuteerde met De koning van Tuzla. Hierna volgde zijn roman Engel (2002) en enkele dichtbundels. Zijn gedichten werden daarnaast gepubliceerd in onder meer De Gids, Maatstaf, Het liegend konijn en Extaze. De allesoverheersende tweestrijd van de auteur dwingt de lezer in Schurft tot het maken van een keuze: is het liefde of verraad om over jouw leven en dat van anderen te schrijven? Liefde, omdat het belangrijk genoeg is om op papier te zetten. Verraad, door het juist op papier te zetten. Schurft zit vol scherpe observaties en bevat de nodige zelfspot. Door middel van diepzinnige, maar vlot geschreven, innerlijke monologen helpt de auteur de lezer op weg om een keuze te maken zonder deze een kant op te duwen. Zo stelt Jansen op de Haar treffend dat iets vastleggen ervoor kan zorgen dat de goede dingen in het leven niet in de vergetelheid raken. Tegelijkertijd bevat Schurft details die je als gewone lezer liever niet wilt weten (laat staan op papier wilt ontdekken als personage in het boek!). Zoals die keer dat Jansen op de Haar en Lizzy een massagesalon bezoeken; Schurft vangt hier niet aan met een slechte mop, maar is even hardnekkig als de huidziekte schijnt te zijn.

Dilemma’s in Schurft zetten aan het denken

‘Wat als?’ is een vraag die Jansen op de Haar zich door heel de roman stelt. Wat als hij het leger niet had verlaten? Of Lizzy niet had ontmoet? Wat als hij iets was begonnen met een andere cursiste? Of niet naar Engeland was verhuisd? Hoewel Schurft af en toe in herhaling valt, zet Jansen op de Haar de lezer met zijn dilemma’s aan het denken. Want dienen we altijd te streven naar een traditioneel leven? Is een onconventioneel leven dan minder waardevol? Wat betekent geslaagd zijn in het leven eigenlijk? En wat is succes? Een autobiografische roman kan schokkend zijn voor de mensen in de omgeving van een auteur, maar de schrijver zelf is in zo’n geval even kwetsbaar. Zo confronteert Jansen op de Haar met Schurft de lezer, schuurt de roman tegen het beeld van zijn familie, vrienden en kennissen, en houdt het de auteur tevens een spiegel voor die, verwikkeld in zijn eigen besluiteloosheid, teleurgesteld is in zijn vriendin wanneer hij ontdekt dat óók zij niet los kan laten.


📖 Ook lezen? Koop hier Schurft of steun je boekhandel via Libris.

Eindoordeel: Schurft
4
Eline

Geen reacties

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.